Geschiedenis van speelkaarten, van China naar Europa

Het gokken is niet iets van alleen de afgelopen decennia. Als we terug willen gaan naar het moment dat er voor het eerst gegokt wordt, zouden we misschien terug moeten naar het ontstaan van onze beschaving. Gokken is eeuwenoud, zo ook de speelkaarten. Een spel speelkaarten heeft een hele historie. We gaan deze eens uitpluizen. Wellicht dat we nog enkele interessante details te weten gaan komen.

Spelkaarten uit China

Voor het ontstaan van de speelkaarten gaan we terug naar de tijd van 600 of 700 na Christus. Zoals zo veel zaken de benaming Made in China hebben, geldt dat ook voor de speelkaarten. Tijdens de Tang Dynasty zijn de kaarten ontworpen als kaartstenen. De kaarten waren toen nog niet keurig van papier, maar waren vervaardigd van bot en ivoor.

Je kunt het ongeveer vergelijken met dominostenen met daarop een andere waarde vermeld. Maar ook toen al bevatten de spelkaarten een nummer en een afbeelding. Met die ingredienten was men toen al in staat er een spel van te maken en kon het kaarten beginnen.

Uitvinding van papier

Met de uitvinding van het papier – en dan hebben we het over de 12e eeuw – kreeg het kaarten een andere dimensie. Het karakter van de kaarten en de spellen op zich bleven grotendeels onveranderd. Maar er kwamen andere afbeeldingen bij. Het was op papier tenslotte gemakkelijker nieuwe afbeeldingen toe te voegen dan met een ivoren steentje. Plots werd er ook geschud en gedeeld en kreeg het langzamerhand de vorm zoals wij het kaarten nu kennen.

Wereldreis

Logischerwijs kregen ook andere volkeren en culturen lucht van de populariteit van het kaartspel. De kaarten staken de grens over en veroverden ook andere landen en continenten. Als eerste werd het Midden-Oosten ‘veroverd’. Ook daar kende de populariteit van het kaarten geen grenzen. Het mooie van deze overstap naar het Midden-Oosten is, dat er hier wel degelijk wezenlijke aanpassingen werden doorgevoerd, die voor ons op dit moment nog van betekenis zijn. Aanvankelijk kenden we alleen de afbeeldingen munten, bekers, zwaarden en stokken. In het Midden-Oosten veranderde dat uiteindelijk naar de ons allemaal bekende harten, ruiten, klaveren en schoppen.

We blijven nog even in het Midden-Oosten en komen uiteindelijk in Egypte uit. Het was de Egyptische stam Mammelukken die nog iets extra’s wilde toevoegen aan het kaartspel van dat moment. Men besloot enkele kaarten extra te ontwerpen en onderdeel te laten zijn van het spel. Dat betrof in eerste de drie hofkaarten. Daarna werden tevens tien nummerkaarten bijgevoegd.

Uiteindelijk zorgde dat ervoor dat het aantal kaarten in het spel uitkwam op het aantal van 52. Dat is het aantal dat we ook nu nog kennen. We zouden dus kunnen stellen dat na de landing van het spel kaarten in Egypte het geraamte van het kaarten anno nu bewaard is gebleven. Het was nu nog even wachten tot dat het kaartspel de oversteek zou gaan maken naar Europa.

Komst van speelkaarten in Europa

Nadat de kaarten hun oorsprong hadden in China, stootten zij al snel door naar het Midden-Oosten. Daar werden er wezenlijk zaken aan de toen bestaande stok kaarten toegevoegd. Langzaamaan kreeg het zijn vorm zoals wij het hier kennen in Europa. Voordat het zijn min of meer definitieve vorm begon te krijgen, moest natuurlijk eerst nog de overstap naar Europa worden gemaakt.

Met de Franse slag

Nagenoeg iedereen kent deze uitdrukking. Maar velen weten eigenlijk niet exact waar het vandaan komt. Daar komt vandaag verandering in. Nadat het spel kaarten in de 14e eeuw was aangekomen in Frankrijk, ging dat direct en lukraak gepaard met allerlei nieuwe ideeën en ingevingen. Ondanks dat het erop leek dat het spel kaarten grotendeels zijn huidige vorm al had, gingen de Fransen toch behoorlijk experimenteren. Kleuren en afbeeldingen doken te kust en te keur op. Om de haverklap veranderde een en ander. Daar kent de uitspraak ‘met de Franse slag’ zijn oorsprong. De speelkaarten zoals we die nu kennen, zijn min of meer naar Frans ontwerp. De zogenaamde plaatjes waren bedoeld om authentieke historische figuren af te beelden.

Het waren niet alleen de Fransen die het kaartspel omarmden. Het kaartspel kwam ook terecht in Duitsland, Italië en Spanje. Maar ook in het oosten van Europa was de belangstelling groot. Als eerst Oost-Europees land was het Tsjechië die het plezier van het kaarten inzag. Al deze versies uit de diverse landen verschilden enigszins van elkaar. Het waren dan vooral de afbeeldingen die afwijkend waren. Het idee en de bedoeling van het spel bleven echter intact. Maar één land zou hierin bepalend zijn. Van één land zouden de ideeën en afbeeldingen tot in lengte van jaren voortgezet worden. Ondanks de Franse slag waren dat toch de Fransen. In die tijd waren zij sowieso in meerdere opzichten toonaangevend.

De Heer

In het kaartspel werd door de Fransen vooral de heer gebruikt om historische figuren af te beelden. Als we kijken naar de schoppen Heer, dan zien we daar Koning David van Israël. Kijkende naar de ruiten Heer, ontwaren we daar gelijk Julius Caesar. Je merkt het. Het zijn niet de minsten. Ook niet bij de klaver Heer trouwens, want daar ontdekken we Alexander de Grote. De harten Heer wordt toevertrouwd aan Karel de Grote. Wellicht dat we dat niet wisten en dat dat ons nimmer is opgevallen, maar de Fransen tonen hiermee wel aan gevoel voor historie te hebben.

Harten Koning

Als we het dan toch over de Koning hebben, dan is het zeker de moeite waard meer te weten over de harten Koning. Deze persoon is in het kaartspel de enige koning zonder snor. En het lijkt erop dat hij een mes door zijn eigen hoofd steekt. Het is niet voor niets dat we de harten Koning ook wel de zelfmoordkoning noemen. Waar je nu een groot mes afgebeeld ziet, was dat vroeger nog een bijl. Gedurende de tijd heeft de bijl zich laten verdringen door het grote mes. In het volgende artikel bespreken we de herkomst van de vrouw en de boer en enkele leuke wetenswaardigheden over de schoppen Aas.